İSTANBUL – Türkiye yangın neslinde olan bir ülke. Orman Genel Müdürlüğü datalarına nazaran Türkiye’de her yıl ortalama 2 binden fazla orman yangını çıkıyor. Bunların bir kısmı ormanlardaki insan hareketliliğine bağlıyken, değerli bir kısmında ise ‘yanlış’ strateji dikkat çekiyor. Bilhassa son yıllarda orman yangınlarıyla uğraşta ‘agresif söndürme yöntemi’ olarak öne çıkan uçak ve helikopter kullanımı da kamuoyunda sık sık tartışılıyor. Pekala Türkiye’de neden bu kadar fazla yangın çıkıyor, daha az yangın çıkması için neler yapılabilir?
Türkiye’de çıkmış 15 büyük orman yangınını takip edip kitap yazan yangın ekologu Prof. Dr. Tuncay Neyişçi ile orman yangınlarıyla uğraştaki kusurları ve yapılması gerekenleri konuştuk. Neyişçi helikopter ve uçakların yangın söndürmedeki rollerinin ‘abartıldığını’ belirterek daha evvel alınması gereken tedbirlerin olduğunu söylüyor. Neyişçi, yangınla gayrette öncelikle yangına dirençli orman kurulmasının elzem olduğuna dikkat çekiyor.
Prof. Dr. Tuncay Neyişçi ‘BU METOTLA ORMAN YANGINLARI YÜZDE 50 AZALIR’
15 Ağustos’tan beri İzmir’de devam eden orman yangınında 2 bin hektardan fazla orman alanı kül oldu. Yangının büyüyüp yayılmasında rüzgarın şiddeti ve havanın kuru olması konuşuldu. Prof. Dr. Tuncay Neyişçi, orman içindeki rüzgarın denetim edilmesinin, orman yangınlarını azaltacağını savunuyor. Neyişçi, 35 yıldır birebir ikazları yaptığını belirterek, rüzgarın ormanlarda azaltılmasıyla yangın çıkma riskinin yüzde 50 azalacağından kelam ediyor.
ORMAN İÇİNDE RÜZGAR NASIL ENGELLENİR?
Peki bu nasıl mümkün olabilir? Neyişçi’ye nazaran sorunun yanıtı şöyle: “Orman içerisindeki ağaçları kesseniz bile yanıcıları engelleyemezsiniz. Yerde kozalak kalsa o da yanar. Yanıcıları ortadan kaldırmanız mümkün değil lakin rüzgarı denetim edebilirsiniz. Sık dikilmiş servi ağaçlarıyla rüzgar perdeleri yaparsanız, ormanın içerisine rüzgar suratını düşürürsünüz. Rüzgarın suratı fikir yangını daha rahat denetim edersiniz. Helikopterler de daha tesirli çalışma yapabilirler. Çok kolay bir şey. Bu hiç yapılmadı. Rüzgarı engellerseniz ağaçların nem ölçüsünü da korursunuz, bu iklim değişikliği için de son derece değerli. Yurt dışında projeler yapıldı lakin Türkiye’de akademi bile bu hususa sahip çıkmış değil.”
‘İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN TESİRİ AZ’
Neyişçi, Türkiye’de yanan alanların, başlangıç ve devam ediş noktalarının yüzde 70’e yakın oranının 10 ya da 20 sene evvel ormanlaştırıldığını belirtiyor: “Yeniden ormanlaştıracağınız yerlerin rüzgara karşı korunmuş olması gerekirdi. İzmir’deki yangın nereden çıktı? Piknik deniyor. Lakin şimdi net değil. Yangının çıktığı yer ağaçlandırma alanıdır. Bu alanlar 10 yaşından 35 yaşına gelinceye kadar inanılmaz derecede yanıcıdırlar. Ağaçlandırdığınız alanları yangına dirençli yapmazsanız, yangını denetim etmekte zorlanırsınız. Bu yangınlar yalnızca iklim değişikliği ile açıklanamaz. Hatta tesiri çok azdır.”
‘HELİKOPTER VE UÇAK FAYDASIZ DEĞİL LAKİN NASIL KULLANDIĞINIZ ÖNEMLİ’
Neyişçi, Türkiye’de helikopter ve uçakla yangın söndürmeye başlandığı günden itibaren büyük orman yangınlarının sayısının da giderek arttığını söylüyor. Yangınların kısa müddette söndürülmesinin tesirli olmadığını da savunan Neyişçi, “Yangını söndürdüğünüzü zannedersiniz” diyerek şöyle devam ediyor:
“Aynı alanda ormanın geri kalan kısmında yanıcı unsur idaresi süreci yapmazsanız daha sonraki yıllarda çıkacak yangınların daha büyük ve daha şiddetli olmasına neden olursunuz. Yani, o ormandaki yanıcı unsurların azaltılması çalışmalarını yapmadığınız sürece daha sonra çıkacak yangınların daha da büyük olmasının alt yapısını oluşturursunuz. Bu hiç yapılmıyor. Son 15 yıldan beri süren ‘agresif orman yangını çaba stratejisi’ bu büyüyen, şiddetlenen orman yangınlarının temel nedenidir. Yangınları kolay söndürdük diye övünüyorsunuz lakin sonrasıyla ilgili çalışmaları yapmıyorsunuz. Olan budur. Amerika yaşadı bunu daha evvel. Helikopter ve uçak faydasızdır manası çıkmaz buradan, ancak bunları nasıl kullandığınız kıymetli.”
CNN STRATEJİSİ
Orman Genel Müdürlüğü’nün orman mühendislerinden oluşan teknik takıma sahip olduğunu hatırlatan Neyişçi, mühendisliğin mitler üzerinden değil gerçekler üzerinden iş yaptığını söylüyor: “Halk ne derse desin. Amerika’da uçakla yangın söndürmeye CNN stratejisi denir. Kamuoyu baskısıyla yapılır bunlar.”
‘KARA GRUPLARI TEMBELLEŞTİ’
Neyişçi, 1994 Çanakkale yangınında hiç helikopter ve uçak kullanılmadığını, insan gücüyle söndürüldüğünü belirterek, Türkiye’nin kara gruplarının tembelleştiğini ve tecrübelerini kaybettiğini savunuyor:
“Türkiye’nin kara takımları, son derece değerlidir. Bizde bunlar artık aksesuar haline geldi. Temel nedenlerden bir tanesi de bu. Helikopter ve uçakla yangın söndürülür lakin gerisinden gerekli çalışmaların yapılması gerekir. Bir yerde yangın çıkmışsa, orada yanıcı şartlar oluşmuş demektir. Yani o alan yanmaya hazırdır.”
‘ÖNÜMÜZDEKİ SENE SONUÇLARINI ALIRIZ’
Peki yanan alanların özellikleri neler?
Neyişçi, orman yangınlarında yanan alanların yüzde 70’inin ağaçlandırma yapılan yerler olduğunu belirtiyor ve bunun da büyük bir yanlış olduğunu tabir ediyor: “30 sene evvel nelerin yapılması gerektiği yazıldı. Ne kıymetine olursa olsun söndürme anlayışını terk edip, orman yangınları idaresi etabına geçmek zorundayız. Orman yangınlarıyla gayretin temel nedeni budur. Amerika da uçak kullanıyor. Lakin yangınla gayrette yangın stratejisine yıllar evvel geçtiler. Orman içerisinde kış aylarında orman yangını riskinin az olduğu periyotlarda yanıcı unsurları yüzde 80 oranında azaltabilirsiniz. Bir helikopterin yıllık kirasıyla Türkiye’nin riskli bölgelerindeki ormanlar içerisindeki yanıcı hususların hepsini temizleriz. Önümüzdeki sene bunun sonucunu görürüz.”