İSTANBUL – Sadece Türkiye’nin değil Avrupa çapında en büyük uyuşturucu kaçakçılarından birinin hapishanede doğal yollarla hayatını kaybetmesi seçkin görülen bir olaydır. Yol arkadaşlarının “ağa”, “ağabey” dediği İspanya’da ise bir aziz ismi olan “Fermin” diye hitap edilen Urfi Çetinkaya geçirdiği kalp krizi nedeniyle İzmir Menemen R Tipi Cezaevi’nde 75 yaşında öldü. İspanya’dan, Afganistan’a, Türkiye’ye kadar uzanan eroin sınırının en değerli oyuncularından biriydi. Hususun birtakım uzmanlarına göreyse en büyüğüydü. ‘Türk Escobar’ı lakabını kolay edinmemişti.
Son olarak 12 Nisan 2023’te Sarıyer’deki villasında yakalanmıştı. Hakkında 24 yıl katılaşmış mahpus cezası vardı ve seçimlerden çabucak evvel, genel af ihtimalinin konuşulduğu devirde gözaltına alınması, ‘bilerek mi yakalandı?’ kuşkusuna neden olmuştu.
İŞÇİSİ OLDUĞU FABRİKANIN ORTAĞI OLDU
1949 doğumlu Urfi Çetinkaya memleketi Malatya Pötürge’den 1962 yılında İstanbul’a gelmiş ve bir lastik fabrikasında işe başlamıştı. Onun ticari yeteneğini üç yıl içinde fabrikanın yüzde 15 payına sahip olmasından anlıyoruz. Kapalı devre yaşayan o devrin Türkiye iktisadında her türlü eşyanın kaçakçılığı yapılıyordu. 1976 yılında sigara kaçakçılığı nedeniyle gözaltına alındı. Kaçakçılıkta kullandığı kimi tırlar yakalanmış lakin kendisi önemli soruşturmalara uğramamıştı.
Bunun sırrını daha sonra uyuşturucu kaçakçılığı nedeniyle yargılandığı belgelerde çıkan bilgilerden anlıyoruz. Çabucak her belgesinde emniyet bürokrasisinin içinden aldığı bilgiler yer almıştı. Polisleri, bürokratları maaşa bağlamış, her vakit bürokrasiye yakın olmaya çalışmıştı. 80 öncesinde kaçakçılıkta kullandığı tırının sürücüsü, verdiği tabirinde her ile girişlerinde o ilin polislerinin kendisini karşıladığını ve escortluk misyonu yaptığını aktarıyordu.
Yaşamı boyunca karıştığı uyuşturucu ticaretindeki faaliyetleri bu yazının boyutlarını aşar. Fakat onun ömründen aktaracağımız birtakım kesitler dünya uyuşturucu ticaretindeki ehemmiyetini gösterir nitelikte.
1980’LERE KADAR YAKALANMADI
Çetinkaya, 1980 yılına kadar değerli bir operasyona bahis olmamıştı. Fakat 12 Eylül askeri darbesinden sonra Türk mafyasının en değerli başkanlarına karşı yapılan ünlü babalar operasyonunda gözaltına alınmıştı. Uzun müddet tutuklu kalmıştı. Kendisi daha sonra, mahpusa girmeden evvel kaçakçılıktan kazandığı 25 milyon dolarını bir tefeciye emanet ettiğini ve dışarı çıktığında işletilen bu parasının 60 milyon dolara çıktığını söylemişti.
Kolombiyalı ünlü uyuşturucu kaçakçısı Escobar üzere sigaradan, çeşitli madenlere kadar bir dizi malın kaçakçılığını yaptıktan sonra daha karlı gördüğü bir alana yöneldi. Afganistan’dan Avrupaya büyük bir uyuşturucu ağı kurulmuştu ve Türkiye de bu ağın en kıymetli geçiş güzergahında yer alıyordu.
Kaçakçılık periyodunda kurduğu irtibatlar, kısa müddet içerisinde bu güzergâhın en değerli oyuncusu olmasını sağladı. 1988 yılında İstanbul’da kendisine karşı yapılan bir operasyonda kaçmaya çalışmış polisin açtığı ateşle ağır yaralanmıştı. Bu nedenle felç oldu. Lakin tekerlekli sandalyeye mahkum olması onu durdurmadı.
İSPANYA YER ALTI DÜNYASININ HAKİMİ OLDU
İspanya’ya sıhhat sıkıntıları nedeniyle gittiğin söylüyordu. Lakin 1991 yılında İspanya Madrid’de uyuşturucu kaçakçılığı nedeniyle tutuklandı. O yıllarda İspanya ile Türkiye ortasında uyuşturucu trafiği olduğuna ait güçlü işaretler otaya çıkmıştı. Türk sinemasının o periyot en ünlü jönlerinden Kenan Kalav dahi İspanya’da iki kilonun üzerinde eroinle yakalanmış, bu ülkede altı yıla yakın tutuklu kalmıştı.
Ama Urfi Çetinkaya çok daha büyük operasyonlar yürütüyordu. Ne Türkiye’de ne de İspanyada mahpusta olması onu durdurdu. 1995 yılına kadar İspanya’da tutuklu kalmış, dava uzun sürdüğü için kefaletle hür kalmıştı. Ama güvenlik güçleri, 1993’te, hala mahpusta olduğu yıllarda Madrid’de bir karavana yapılan baskında renkli kurdelelere bağlanan paketlerde bulunan 108 kilo eroinin sahibinin o olduğunu düşünüyordu.
Polis yakaladığı paketlerde Urfi Çetinkaya’nın ‘mizah anlayışını’ gösteren bir not bulmuştu. Kartelalarda “Bu sıhhat için güzeldir, Baltasar Garzon” yazıyordu. Baltasar Garzon, Avrupa’da Türk uyuşturucu mafyasına karşı birinci büyük davayı açan savcıydı. Çetinkaya bir röportajında İspanya’da hükümdardan daha çok tanındığını söylüyordu.
İsminin karıştığı uyuşturucu operasyonlarında yakalanan ölçüler artık kilolardan tonlara çıkmaya başlamıştı. Avrupa ülkeleri ile ortak yapılan bir operasyonla Mersin’de 1999 yılında 22 ton esrar ve 683 kilo baz mUrfinin sahibi olduğu gerekçesiyle gözaltına alında ancak hür bırakıldı.
UYUŞTURUCUDAN İKİ MİLYAR DOLAR KAZANDI
2000 yılında ise çok büyük bir operasyonun daha gayesi daha oldu. Polis tahminen de Çetinkaya’nın İspanya yıllarına atıfla operasyona “Matador” ismini vermişti. Maksat büsbütün Urfi Çetinkaya idi. 10 yıl boyunca en az 10 ton eroini Avrupa’ya gönderdiği düşünülüyordu. Kestirimi geliri ise iki milyar doların üzerindeydi.
Ama asıl muvaffakiyetini elde ettiği geliri saklamada göstermişti. Üzerine kayıtlı tek bir mal varlığı yoktu. Lakin TEM şirketler kümesinin ona ilişkin olduğu biliniyordu. TEM döviz ofisi ile haftada iki milyon dolara yakın parayı akladığı tespit edilmişti. Madencilikten, turizme, çeşitli alanlarda faaliyet gösteren bu şirketler yakınlarının üzerine kayıt edilmişti.
Bu etapta yaptığı bir küçük kusur ilerde mal varlığına el konulmasına yol açacaktı.
2001 yılında ona karşı yapılan bir operasyonda ortaya çıkan bilgiler uyuşturucu ticaretinin nasıl bir sanayi kolu olduğunu göstermesi açısından çarpıcıydı. Operasyonda Beğenilen Kimya şirketinin İngiliz vatandaşı sahibi Abolghassem Cyrus Chomchey’in Urfi Çetinkaya’nın adamı olduğu tespit edilmişti. Sakarya, Düzce, Kocaeli, İstanbul üzere kentlerde yapılan baskınlarda çeşitli ölçülerde uyuşturucu yakalanmış ancak Sakarya Hendek’teki bir köyde ise tek partide 7.5 tona yakın baz morfin bulunmuştu. Çok büyük bir ölçüydü. Savcılık iddianamasine nazaran Taliban’ın stoklarındaki afyon, Urfi Çetinkayaya aktarılıyordu. Bunun için Pakistan’da laboratuvarlar kurulmuştu ve üretilen eroin Avrupa’ya ihraç ediliyordu. Üstelik eroin üretiminde kullanılan asit anhidriti elde etmek için bir kimya şirketi dahi kurulmuştu.
EMNİYET VE İSTİHARATTA KÖSTEBEKLERİ VARDI
Savcılık Çetinkaya’nın emniyet, istihbarat üzere kurumlarda köstebekleri olduğunu aktarıyordu. Bu sayede birçok operasyonu evvelce haber aldığı için kurtulmayı başarmıştı.
Matador operasyonunda tutuklanan Urfi Çetinkaya 2003 yılında sıhhat sıkıntıları gerekçesiyle tahliye olmayı başardı. Yardımcısı olduğu bilinen Cemal Nayır üzerinden elde edilen bilgiler sayesinde polislerin Nayır’ın otellerinde ağırılandıkları ve para aldıkları tespit edilmişti. Urfi Çetinkaya’ya bilgi aktardığından şüphelenilen polislerden biri Narkotik Şube Müdür Yardımcısı Hüdai Sayın diğeri ise Başkomiser Mehmet Hanlıoğluydu. Bu iki kişinin bulundukları makam ve rütbeler, Çetinkaya’nın nasıl büyük bir alaka ağına sahip olduğunu gösteriyor.
2003 yılında bir operasyon daha yapıldı, ve çeşitli eroin laboratuvarları açığa çıktı. Operasyonda Çetinkaya’nın sağ kolu olarak bilinen Cemal Nayır’ın özgür kalması Çetinkaya’da onun polise çalıştığı kuşkusunu doğurdu. Bu nedenle Nayır ile ortaları açıldı.
ZİNDAŞTİ İLE ORTAKTI
Bu operasyonda geçersiz kimlikle yakalanan bir başka isim ilerde Türkiye gündemini uzun mühlet meşgul edecekti. İranlı Naci Şerifi Zindaşti operasyonda ele geçirilen ölçünün kayıtlara yanlış yazıldığını Nayır’ın jandama subaylarına rüşvet vererek bir kısım malını kurtardığını sav edecekti.
Cemal Nayır muhbirlik tezini reddetmiş Çetinkaya’nın kendisini öldürtmek istediğini ileri sürmüştü. Zırhlı aracı 2004 yılında tarandı, yaralı olarak kurtuldu lakin o da yaralarından ötürü eski işvereni üzere felç kaldı.
Çetinkaya bu olaylardan sonrada çeşitli operasyonlarda yargılandı. 2007 yılında 24 yıl mahpus cezası aldı. Ama bu karar da “huzurda alınmayan zımnî şahit beyanı” münasebet gösterilerek bozuldu. Adana Ağır Ceza Mahkemesi’nde 20 ton uyuşturucu husus yakalanmasıyla ilgili bir davada 2007’de 15 yıl ceza aldı. Lakin uzun tutukluluk nedeniyle 2012 yılında tahliye edildi.
2013 yılında ise bir diğer davadan tekrar mahpus cezası aldı. Bu ceza da Yargıtay’da bozuldu. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı’nın itiraz ettiği karar 2017’de onandı. Arandığında dışardaydı ve 6 yıl boyunca yakalanmamayı başardı.
2023 yılında Sarıyer’de içinde neredeyse tam teşekküllü bir hastane bulunan villasında yakalandığında bu durum epey şüpheli bulundu. AK Parti ile MHP ortasındaki pazarlıklarda cezaevindekilere af konusunun da konuşulduğu ileri sürülüyordu. Mümkün bir aftan yararlanmak için kendisini yakalattığı argüman edildi.
‘HAYIR İŞLERİ’ SAYESİNDE MALLARINA EL KONABİLDİ
Bu ortada bütün bu uyuşturucu kaçakçılığının yaptığı periyotta kendini ‘hayır’ işlerine de adamıştı. Bir jandarma karakolu, yedi okul, bir sağlık ocağı yaptırmış ve bağışlamıştı. Üstelik okullara kendi ismi verilmişti. Bir uyuşturucu kaçakçısının isminin okul tabelalarında yer alması uzun müddet reaksiyon çekti. Ancak tekrar bu hayır işi onun malvarlığının değerli kısmını kaybetmesine yol açtı.
1930’larınn Amerikalı gangsteri Al Capone kabahatleri nedeniyle değil, vergi kaçırdığı tespit edilince mahpusa atılabilmişti. Urfi Çetinkaya’da şirketlerini küçük bir kusur nedeniyle kaybetti. Bağış yaptığı bu okulları Ulusal Eğitim Bakanlığı’na devrederken kelamda hiçbir ilgisinin olmadığı TEM şirketler kümesi ismine imzayı kendisi atmıştı. Savcılık bu imzanın TEM şirketler kümesinin gerçek sahibinin o olduğunu gösterdiğini tez ederek dava açtı. Mahkeme bu delili kabul etti ve inşaat, döviz, turizm, madencilik üzere alanlarda faaliyet gösteren bu şirketlere el konuldu.
OĞLU DA TUTUKLANDI
Ancak hala değerli ölçüde mal varlığı bulunuyordu. Polis, Çetinkaya’nın cezaevinden hala örgütünü yönettiğini düşünüyordu. Bu nedene Şubat 2024 tarihinde İstanbul Maden İhracatçıları Birliği Başkanlığı’nı yürüten oğlu Rüstem Çetinkaya’ya yönelik bir operasyon yaptı. Emniyet Almanya, Bulgaristan, İspanya, Moritanya, Portekiz ve Yunanistan’da ele geçirilen 13 ton ile Türkiye’de ele geçirilen 24 ton uyuşturucunun Çetinkaya’ya ilişkin olduğunu argüman ediyordu. Oğlu Rüstem Çetinkaya başta olmak üzere birçok kişi tutuklandı, toplam bedeli iki milyarı bulan altın döviz ve bedelli çeşitli eşyaya el konuldu.
İzmir Menemen R Tipi Cezaevi’nde cezaevinde bulunan Urfi Çetinkaya’nın kalp krizinden ölmesiyle birlikte yarım asırdır kaçakçılık faaliyetinde bulunan değerli bir isim sahneden çekildi.